Keynote: Rudy van Diggelen
Heideherstel op voormalige landbouwgrond: van kunst naar kunde??
Zowel Nederland als Vlaanderen hebben zich als opgave gesteld het areaal aan heides en heischrale graslanden te vergroten. In de meeste gevallen probeert men dat te bereiken door marginale landbouwgronden op te kopen en die om te vormen naar natuur. Er moeten echter eerst wel een aantal problemen worden opgelost. Landbouwgronden zijn veel te voedselrijk voor de beoogde ecosysteemen, ook zijn ze vrijwel altijd bekalkt en daarmee niet zuur genoeg en tenslotte ontbreken vrijwel alle karakteristieke soorten. Deze moeten de terreinen op de één of andere manier zien te bereiken, iets wat voor veel soorten erg moeilijk is. Toch is er de afgelopen jaren veel kennis vergaard hoe zulk herstel versneld en verbeterd kan worden. In deze voordracht wordt daarvan een overzicht gegeven waarbij de nadruk ligt op de vraag welke technieken in de praktijk werken.
Herstel van heterogeniteit van het heidelandschap: de verzuring te lijf?
Heidegebieden zijn relatief soortenarm. Dit is het gevolg van eeuwenlange overexploitatie van deze van nature al arme zandgronden, onder andere door intensieve begrazing, strooisel-, maaiselroof en plaggen. Heidebodems zijn daardoor in de regel zeer voedselarm en bovendien zeer zuur van karakter. Veel soorten die voorkomen in heidegebieden zijn dan ook goed aangepast aan ecologische extremen: zeer zuur, zeer droog, zeer voedselarm, zeer slechte voedselkwaliteit. Toch is ook de relatief lage, maar vaak wel heel karakteristieke biodiversiteit in de laatste halve eeuw sterk achteruit gegaan. In deze voordracht wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste processen die verantwoordelijk worden gehouden voor deze afname van de biodiversiteit van de (droge) heide, en hoe we met het slimmer beheren van onze heidegebieden hier wat aan kunnen doen.
Schraler moet ’t niet worden: herstel van plantensoorten van heischraal grasland
Op allerlei plaatsen worden successen geboekt met natuurherstel. Toch weten niet alle plantensoorten van habitatherstel te profiteren. Sterker nog: we glijden langzaam af naar een wereld van “rompgemeenschappen”, waaruit de meest kritische soorten zijn verdwenen. Oorzaken zijn te vinden in de geringe levensvatbaarheid van kleine en geïsoleerde populaties: afgenomen genetische diversiteit, inteelt en voortplantingsproblemen. Dit verhaal gaat over het herstel van plantensoorten van zg. heischrale graslanden, een prioritair habitattype dat landelijk zeer sterk is afgenomen en waaruit – als we niet oppassen – straks de meeste kenmerkende soorten zullen zijn verdwenen. Habitatherstel vorm uiteraard de basis, maar daarna zijn genetisch verantwoorde maatregelen nodig om ook deze kritische soorten terug te krijgen.